Wie is het ?

De Grote Gele Kwikstaart behoort tot de familie van de Motacilla (kwikstaarten). Het is de grootste vertegenwoordiger wat nog eens wordt versterkt door de korte poten en de lange staart. Het mannetje heeft in zomerkleed een opvallende gele borst, buik en nog iets gelere anaalstreek. De mantel is asgrijs en contrasteert sterk met de zwarte vleugels waar de opvallende witte randen van tertials een vleugelstreep vormen. Ze hebben een zwarte keelvlek en een duidelijke witte wenkbrauwstreep en baardstreep. Het vrouwtje heeft een veel minder uitgesproken keelvlek en ook de borst, buik en anaalstreek zijn veel minder intensief gekleurd.

Ze broeden is gans België en overwinteren ook regelmatig hier. Een deel van de populatie trekt ook weg en worden elk jaar in kleine aantallen op onze telposten gezien. Ze nestelen meestal langs stromende beken en dan liefst op plekjes waar er “stroomversnellingen” zijn, zoals aan watermolens of kleine watervalletjes.

Waarom deze soort ?

Er wordt heel vaak (onlangs nog op de Likona Vogelwerkgroep) gezegd dat deze soort nog vrij talrijk voorkomt in Haspengouw. Maar is dit ook zo ? Wij hebben de indruk dat het aantal broedparen een stuk verminderd is. Dus hoog tijd om dit eens grondig te onderzoeken.

Wat gaan we doen ?

Wij hebben ons werkgebied opgedeeld in 5×5 km-hokken (zogenaamde UTM-hokken). Voor elk hok werd een teller aangesteld, dit is op één hok na gelukt. Deze teller zal dit jaar zijn hok grondig onderzoeken op de aanwezigheid van broedparen Grote Gele Kwik. Dit door doelgericht alle waterlopen te bezoeken. En dit tussen 1 april en 1 juli. Bij minstens 2 geldige waarnemingen in deze periode waarvan eentje binnen de datumgrenzen (20/4 – 20/6) kan je spreken van een broedgeval. Geldige waarnemingen zijn paren in broedbiotoop, nest-indicerend gedrag of net uitgevlogen jongen.

Eerste resultaten.

Ondertussen zijn de eerste tellingen al achter de rug. En onze tellers mogen fier zijn op het geleverde werk. Van de 20 toegewezen hokken werden er 18 afgewerkt volgens het afgesproken protocol. Eén teller heeft wel alle losse waarnemingen genoteerd wat ook goede info oplevert en in één hok moest de teller voorlopig forfait geven. We stelden vast dat alle beken aflopen vaak niet haalbaar was en daarom werd de raad gegeven om ons te focussen op de “geschikte locaties”. In de hokken waar wel alle beken konden bezocht worden werd onze keuze van deze methode trouwens bevestigd.

De voorbije jaren werden de broedparen vooral bepaald door waarnemingen die rechtstreeks werden doorgegeven aan de Likona Vogelwerkgroep. Zo stonden er in 2016 slechts 4 broedparen voor onze regio in die lijst. Twee in Tongeren en twee in Wellen. Wat zonder twijfel geen totaalplaatje gaf van de aanwezige populatie in de Fruitstreek. In 2017 werd voor het eerst een analyse gemaakt van alle meldingen die op waarnemingen.be waren ingegeven. Dit leverde 7 broedparen op, maar was dit volledig ? Denkelijk niet. Het ging om de locaties Nerem, Borgloon Helshoven, Grote Beemd Wellen, Kevie Tongeren, De Motten Tongeren en Diets-Heur.

Met twee rondes gelopen lijken we nu toch al een beeld te krijgen van de populatie in 2018. We zijn er ons bewust van dat we zeker nog broedparen kunnen missen. Maar de stelling dat grote gele kwikstaarten een voorkeur hebben voor de bredere beken en dit op plekken waar nestgelegenheid is (gebouwen, muurtjes, bruggen) en liefst een stukje snelstromend water lijkt te worden bevestigd. Hierdoor blijven de telfomulieren van hokken zonder deze specifieke plekjes dan ook maagdelijk wit. Voor 10 hokken was dat het geval, nul broedparen en dus geen enkele waarneming van grote gele kwik. Daar tegenover stonden dan weer 3 tophokken met telkens 4 broedparen. Dit zijn hokken rond Alken, Wellen en Sint-Truiden. Tongeren doet het ook niet slecht met 3 broedparen in één hok. Dat is ook het geval met een hok rond Zepperen. Twee broedparen werden vastgesteld rond Velm en Terkoest. Hoewel we nog lang geen totaalbeeld hebben komen we toch op een (zeer) voorlopig aantal van een 20-tal broedparen in onze regio. Waarvan een aantal zekere omdat er ook jongen werden gezien.

Definitieve resultaten.

In het najaar werden alle tellingen op kaart gezet op een vergadering met alle tellers. Dit leverde 13 zekere broedgevallen op (koppels met jongen of vogels met voedsel in de bek) en 17 mogelijke broedparen (koppels binnen de datumgrenzen op geschikte locaties). Hiermee komt de teller op 30 broedparen in de Fruitstreek. Een zeer volledig beeld als je weet dat zo goed als alle geschikte locaties bezocht werden.En die geschikte locaties bleken de bredere waterlopen en dit op punten waar er nestgelegenheid was zoals molens of andere gebouwen en vaak bruggen. Maar een biotoop waar we ze ook meermaals ontdekten waren waterzuiveringstations. De combinatie van waterbakken, gebouwen en rust (meestal zijn zulke plaatsen volledig omheind) maakten het zeer gewilde plaatsen om een nestje te bouwen. Een derde type waren grotere vijvers, bv. in kasteelparken of zelfs tuinvijvers. Dus mogelijk hebben we hier toch nog een paar koppels gemist. Maar ik durf toch te stellen dat wel met deze telling toch een mooie nulmeting hebben verwezenlijkt.

Hierbij een overzicht van alle broedparen die werden gevonden. In volgorde zie je deelgemeente, gemeente, gebied, broedcode (1 = mogelijk, 3 = zeker) en de beschrijving van de “hoogste” waarneming.

Bij deze wil ik alvast al onze tellers bedanken voor het geleverde telwerk. In alfabetische volgorde : Appeltans Gert, Beerten Erik, Bellen Peter, Bils Louis, Carolus, Stefan, Croes Robert, Everars Ludo, Gielen Pascal, Hermans Ivan, Menten Carlo, Moria Josette, Nimmegeers Stephan, Ottenburghs Dirk, Philippaerts Valere, Reekmans Jos, Richerzhagen Carine, Vanherck Ronny, Vanmarsenille Andre en iedereen die losse waarnemingen heeft ingegeven. En ook Luc Crevecoeur van Likona voor het bezorgen van de veldkaarten.