De meeste passanten weten het nu wel na 25 jaar en 3.181 uur tellen in Oetersloven. In de beginperiode was dat anders en moesten wij nieuwsgierigen nog vaak vertellen dat wij ze zagen vliegen, maar ongevaarlijk waren. Misschien ook nog nooit van gehoord? graag wat meer uitleg.
De trek
In Oetersloven is er alleen tijdens het najaar geteld, meestal in de voormiddag vanaf midden augustus tot midden november. Zangvogels trekken dan gewoonlijk het talrijkst tijdens de vroege ochtend, alleen tijdens de goede trekdagen loopt het al eens langer uit. Zij die willen profiteren van thermiek, zoals buizerds vaak doen, komen pas later op de dag in actie. Vogels die we hier zien overtrekken hebben in veel gevallen al een respectabel aantal kilometers op de teller aangezien ze overwegend uit Noord- en Noordoost-Europa afkomstig zijn. Zo kunnen soorten die hier als broedvogel zeer schaars geworden zijn, zoals kieviten of veldleeuweriken, op de telpost nog in redelijk grote aantallen worden waargenomen. Dat helpt uitstekend om de verwondering in stand te houden, een goede drijfveer bij het trektellen. Anderzijds moeten we er ook rekening mee houden dat een gedeelte van de overtrekkende vogels onttrokken worden aan onze ogen. De trek kan namelijk onzichtbaar op grote hoogte plaatsvinden en bovendien vliegen vele soorten ook ’s nachts, wat door het gebruik van radar voldoende is aangetoond.
Tellen en op soort brengen
Bij het tellen of schatten van aantallen kan enige ervaring nuttig zijn. Al blijven sommige soorten, zoals bijvoorbeeld spreeuwen of sijsjes, die een snel en chaotisch vliegbeeld vertonen altijd moeilijk. Het schatten van grote groepen en het kunnen opmerken van hoog overvliegende vogels vergt ook een zekere oefening. Ongetwijfeld zullen er heel wat vogels onopgemerkt de telpost passeren, zeker als de post slechts bezet wordt door één teller, die geacht wordt om waar te nemen, te tellen en te noteren. Zoals met vele handen zullen ook hier vele ogen de taak verlichten.
In de 25-jarige periode werden er hier 125 vogelsoorten waargenomen. Voor het op naam brengen is de herkenning van de specifieke vluchtroep van iedere soort een belangrijk hulpmiddel. Bij een goede belichting en op korte afstand zijn duidelijk zichtbare kenmerken van het verenkleed bepalend. Een verrekijker of een ervaren fotograaf kunnen in dat geval ook een uitstekende ondersteuning zijn. In minder gunstige omstandigheden zijn het vaak de vleugelslagfrequentie, het silhouet, de snelheid en de groepsvorm die samen met de ervaring van de teller het mogelijk moeten maken om de soort te bepalen. De laatste jaren worden alle telgegevens mobiel ingevoerd op een website via een speciaal daarvoor ontwikkelde app.
Op die manier kunnen ingevoerde cijfers interessante gegevens over de vogeltrek verschaffen.
Het waarnemen van voor de Fruitstreek zeldzame soorten zoals bv. klapekster, kruisbek of beflijster worden in het tellersjargon “krenten” genoemd, omdat ze als het ware aan het dagelijks brood van de teller wat meer smaak toevoegen en zijn eindeloos geduld weten te belonen.
In enkele gevallen kunnen de waargenomen aantallen ook trends bevestigen, zoals de absolute afwezigheid van trekkende ringmussen tijdens de laatste jaren. De stijgende aantallen van grote zilverreigers geven dan weer aan dat deze soort in betere doen is.
Het weer
Weersinvloeden spelen bij de trek een niet te verwaarlozen rol. Regen en harde wind vormen een ongunstige combinatie voor trekvogels terwijl laaghangende mist erg frustrerend is voor tellers, zeker als je de vogels hoort roepen maar niet kan zien.
Ook een mooie dag is niet altijd een garantie voor zichtbare trek want een helblauwe lucht bemoeilijkt het ontdekken van vogels zelfs aanzienlijk. Het wordt pas echt rampzalig als dit weertype ook nog aanleiding is tot rugwind voor de vogels, waarbij dan heel hoog en snel gevlogen wordt. Daarentegen is er bij tegenwind veel lage trek, wat in combinatie met voldoende licht en een goede wolkenstructuur de hoogste aantallen oplevert. Oostenwind kan dan ook weer een gunstige invloed uitoefenen op de aantallen van bepaalde soorten, zoals buizerds of kraanvogels, die anders oostelijk van onze regio zouden doortrekken.
Aan de hand van weersinvloeden intensieve vogeltrek voorspellen blijft een complexe zaak, gelukkig maar, want zo blijft het verrassingselement nog zijn rol spelen.
De ligging van de telpost
Waarom in Oetersloven? Belangrijk bij de keuze van een telpost is het vrije uitzicht in de richting waaruit de vogels komen aanvliegen, in het najaar dus vooral op de Noordoostelijke richtingen. Oetersloven met zijn plateau op 80m hoogte is daarvoor perfect gelegen, met een uniek vergezicht op grote delen van Midden-Limburg. Een weiland van 15ha biedt er de nodige open ruimte en bovendien is er niet veel omgevingslawaai.
Vogeltrek wordt gekenmerkt door strakke, gerichte verplaatsingen en heeft niets gemeen met de ongerichte lokale verplaatsingen van vogels op zoek naar voedsel, of op weg van of naar een slaapplaats.
Gedurende de dag vliegen veel trekvogels liefst over een voor hen aantrekkelijk landschap waarin ze eventueel kunnen foerageren of rusten. Zo vliegen sijzen, als bosvogels, minder vaak over de grote open ruimte van het weiland, terwijl graspiepers deze juist graag zullen aandoen. Nogal wat trektelposten zijn daarom gesitueerd in natuurgebieden met een variatie aan geschikte biotopen die ongetwijfeld een zekere aantrekkingskracht op allerlei trekvogels uitoefenen. In die zin mag Oetersloven vrij neutraal en representatief voor onze regio genoemd worden, omdat de grote omgeving vooral bestaat uit elementen die typisch zijn voor het landschap in de Fruitstreek.
Naast de ligging van de telpost zijn mensen die er regelmatig komen tellen minstens zo belangrijk.
Daarom graag een dankwoordje aan André, Jan, Michel, Lucas, Guy, Ivan, Gilberte, Eddy, Stefan, Gert, Carlo, Dirk, Valère, Stijn, Johny, Ivo, Theo, Josette, Carine, Francis, Yvon, Richard… voor hun aandeel in deze cijfers en hun aangenaam gezelschap.
Op de speciaal daarvoor ontwikkelde website kom je via het volgend adres bij de gegevens van Oetersloven terecht https://www.trektellen.nl/count/view/101 , ze biedt heel wat mogelijkheden om zelf eens op zoek te gaan naar dagtotalen, grafieken, aantallen per soort/jaar, dagrecords, of de analyse van doortrekpatronen.
Leave a Reply